تأمین زندگی می تواند زمینهٔ آرامش را فراهم کند، چنان که از رسول خدا(ص) نقل است: "همانا نفس آدمی هنگامی که مایحتاج زندگی اش تأمین شد آرام می گیرد".(۱) ولی رفاه و تأمین زندگی علت تامه برای آرامش نیست، بلکه در مواردی اگر با علل دیگر مانند یاد خدا و دوری از حرص و دنیا طلبی نباشد،‌ منشأ اضطراب و نگرانی خواهد شد. امام علی(ع) می فرماید:‌"هر کس به آن چه به او رسیده اکتفا نماید،‌ به آسودگی و شادکامی خود نظم بخشیده و در وسعت و آسایش فرود می آید. رغبت به دنیا کلید سخت ترین رنج و مرکب گرفتاری است".(۲)
قرآن مجید، آرامش حقیقی را در گرو یاد خدا می داند: " ألا بذکر الله تطمئن القلوب؛ دل آرام گیرد به یاد خدا".(۳)
بدیهی است منظور از ذکر خدا،‌ صرف ذکر زبانی نیست بلکه منظور ذکر دل است؛ یعنی همواره باید به یاد خدا بودن و در همه‌ امور به او فکر کردن. البته اگر کسی در عین رفاه یاد خدا را فراموش نکند و به غفلت مبتلا نشود و به وظیفه انسانی و اسلامی خود عمل کند و از دنیا طلبی و حرص و تعلقات مادی خود را برهاند، می تواند از کیمیای آرامش برخوردار باشد.
قرآن مجید می فرماید: "کسانی که ایمان آوردند و ایمان خود را به ظلم نیالودند،‌ در آرامش و امنیت اند".(۴)
معروف است که وقتی توانگری با درویشی به سفر رفتند،‌ توانگر چند دینار همراه داشت و درویش جز پوشاکی که بر تن داشت و سفره‌ نانی که به کمر بسته بود، چیزی نداشت. شب بر سر چاهی رسیدند و لقمه نانی خورده، خوابیدند. توانگر تا به صبح از ترس آن که مبادا دزد بیاید و دینارها را ببرد،‌ خواب نرفت، ولی درویش با خیالی آسوده خوابید. امام علی(ع) می فرماید:‌ " المال داعیهٔ التعب و مطیهٔ النصب؛ مال رنج آور و مرکبی برای ناراحتی ها است".(۵)
رسول خدا(ص) می فرماید: "رغبت به دنیا اندوه و غم را افزون سازد و زهد و بی اعتنایی به آن، جان و تن را آسوده گرداند".(۶)
سعدی می گوید:
اگــر دنیـــا نباشـــد دردمنـــدیم اگر باشد به مهرش پای بندیم
بلایـی زیـن جهان آشوب تر نیست کـه رنج خاطر است أرهت ور نیست

حجت الاسلام والمسلمین حسین شفیعی
پی نوشت ها:
۱. الکافی، ج ۵، ص ۸۹.
۲. نهج البلاغه، فیض الاسلام، قصار ۳۶۳.
۳. رعد (۱۳) آیه‌ ۲۸.
۴. انعام (۶) آیه‌ ۸۲.
۵. غررالحکم، ج ۱، ص ۳۷۸.
۶. بحارالانوار، ج ۷۰، ص ۱۲۰.